Otoskleroza (łac. otosclerosis) oznacza „nieprawidłowe stwardnienie tkanki ciała”. Patologie w zakresie przebudowy kości w uchu środkowym mogą prowadzić do różnych schorzeń, ale najczęściej występuje wtedy otoskleroza. Objawy, przyczyny oraz leczenie to ważne kwestie, jeśli podejrzewamy u siebie otosklerozę. Co to oznacza w praktyce? Sprawdź, jak poradzić sobie z otosklerozą ucha i dbać o słuch!
Spis treści:
1. Otoskleroza – co to jest?
2. Objawy otosklerozy ucha w różnych fazach
3. Przyczyny i otoskleroza dziedziczna
4. Otoskleroza jednostronna i otoskleroza obustronna
5. Otoskleroza ślimakowa i otoskleroza błędnikowa
6. Otoskleroza – audiogram
7. Diagnostyka otosklerozy (tympanometria)
8. Otoskleroza – leczenie farmakologiczne i naturalne
9. Leczenie otosklerozy – operacja
10. Otoskleroza a ciąża i zmiany hormonalne
11. Otoskleroza – profilaktyka
12. Otoskleroza – jak szybko postępuje?
1. Otoskleroza – co to jest w praktyce?
W prawidłowym procesie słyszenia mamy kilka etapów, które składają się na prawidłowe odbieranie dźwięków. Kiedy pojawia się otoskleroza ucha, proces jest zaburzony. Przy otosklerozie objawy czasem zupełnie uniemożliwiają słyszenie. Wszystko zaczyna się od pojawienia się fal dźwiękowych w powietrzu, które tworzą sygnały akustyczne. Nerw słuchowy przenosi je do mózgu, dzięki czemu słyszymy. Fale wędrują od ucha zewnętrznego przewodem słuchowym i docierają aż do błony bębenkowej.
W tym procesie ważną rolę odgrywają małe kosteczki słuchowe – młoteczek, kowadełko i strzemiączko. Ich zadaniem jest wzmacnianie drgań dźwiękowych oraz przekazywanie ich dalej do ślimaka. Co to jest otoskleroza w kontekście całego procesu? Otoskleroza, objawy i towarzyszące jej zjawiska to problemy związane ze strzemiączkiem. Zostaje ono zablokowane, więc nie może wibrować – przez to nie przekazuje dalej dźwięku.
Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób (otoskleroza ICD-10)
Niemal każda choroba i zaburzenie są sklasyfikowane na specjalnej liście International Classification of Diseases (ICD). W przypadku otosklerozy ICD-10 opisuje kilka rodzajów tego zaburzenia, wśród których znajduje się otoskleroza ucha podzielona ze względu na różne miejsca występowania niepożądanej przebudowy kości. Kiedy zostaje zdiagnozowana otoskleroza, objawy mogą się różnić w zależności od tego właśnie czynnika powodującego otosklerozę. Ślimakowa, obejmująca okienko owalne, zarostowa – to wszystko ma znaczenie, gdy diagnozujemy otosklerozę. ICD-10 jest dobrym źródłem informacji oraz wsparciem diagnostycznym.
Otoskleroza ICD-10 ma kod H80 i dzieli się na rodzaje:
- H80.0 – otoskleroza obejmująca okienko owalne, niezarostowa;
- H80.1 – otoskleroza obejmująca okienko owalne, zarostowa;
- H80.2 – otoskleroza ślimakowa;
- H80.8 – inny rodzaj otosklerozy (objawy zbliżone);
- H80.9 – otoskleroza nieokreślona.
2. Otoskleroza – objawy
Wciąż zastanawiasz się, co to jest otoskleroza? Objawy tego schorzenia mogą być bardzo zróżnicowane i zależą od tego, jakie jest u danego pacjenta źródło otosklerozy. Przyczyny warunkują też szybkość postępowania choroby i późniejsze leczenie. W przypadku otosklerozy objawy to jednak najczęściej kilka podstawowych zjawisk, które sugerują występowanie otosklerozy. Co to oznacza dla pacjenta w praktyce? Nawet jeśli nie podejrzewamy otosklerozy, objawy mogą być cenną wskazówką zarówno dla specjalisty, jak i pacjenta.
Otoskleroza – objawy w pierwszej fazie
Przy klasycznym przebiegu otosklerozy, objawy w pierwszej fazie dotyczą problemów z rozpoznaniem szeptów i niskich, basowych dźwięków. Pacjenci zwracają uwagę, że nie mogą wyłapać tych brzmień z otoczenia. Ponadto mogą im towarzyszyć zawroty głowy, problemy z równowagą i szumy uszne¹. W otosklerozie objawy tożsame z szumami usznymi często przyjmują skrajną postać. Osoby zmagające się z otosklerozą ucha określają je jako dzwonienie, piszczenie w uszach, brzęczenie albo syczenie. Wszystko to mogą być objawy otosklerozy.
W przebiegu otosklerozy objawy na początku dotyczą:
- niewyłapywania niskich dźwięków i szeptów;
- zaburzonego słyszenia dźwięków bardzo wysokich;
- zawrotów głowy i problemów z równowagą;
- szumów usznych (nieprzyjemnego piszczenia w uszach);
- wrażenia nienaturalnie cichej mowy.
Otoskleroza – objawy w zaawansowanej fazie
Jednym z objawów otosklerozy w jej bardziej zaawansowanej formie jest znaczne pogorszenie utrata słuchu – najpierw jednostronny ubytek słuchu, później już obustronny. Kiedy od dłuższego czasu towarzyszy nam otoskleroza, objawy pojawiają się stopniowo i łatwo je przeoczyć. Postęp rozwoju ubytku słuchu jest bardzo indywidualny i może przebiegać różnie u każdego z pacjentów. Zaawansowana otoskleroza, objawy i jej konsekwencje, może prowadzić do niedosłuchu – wtedy rekomendowane jest dopasowanie dla pacjenta nowoczesnych aparatów słuchowych.
3. Otoskleroza, przyczyny i kwestia dziedziczenia
Obecny stan wiedzy nie pozwala dokładnie stwierdzić, skąd bierze się otoskleroza. Przyczyny obserwowane najczęściej to przebyte wcześniej choroby, urazy mechaniczne tkanki kostnej wokół ucha wewnętrznego, a także ogólnie słabsza odporność organizmu. Przy rozwijającej się stopniowo otosklerozie przyczyny choroby nigdy nie są do końca jasne, ale ważnym czynnikiem wydaje się być również genetyka. Otoskleroza ucha często występuje w rodzinach, może być zatem do pewnego stopnia chorobą dziedziczną. Co to jest otoskleroza z perspektywy młodego pacjenta?
Otoskleroza – przyczyny u osób młodych
Według badań statystycznie otoskleroza jest najczęstszą przyczyną ubytku słuchu w uchu środkowym u młodych dorosłych². Przy takiej otosklerozie objawy występują już we wczesnej lub średniej dorosłości. Co ciekawe, towarzyszą częściej kobietom niż mężczyznom. W przypadku otosklerozy przyczyny mogą być mocno zróżnicowane, ale u młodszej grupy pacjentów na znaczeniu zyskuje ryzyko dziedziczenia. Co jeszcze powoduje otosklerozę? Przyczyny u młodych dorosłych to przede wszystkim właśnie obciążenia genetyczne. W przypadku dzieci otoskleroza ucha jest wyjątkowo rzadka.
Otoskleroza – przyczyny u dorosłych
Otoskleroza to przypadłość, która dotyka w większym stopniu osoby dorosłe. Co w tej grupie wiekowej wpływa na większe ryzyko ubytku słuchu i otosklerozy? Przyczyny to między innymi przebyte zakażenie odrą, złamania tkanki kostnej otaczającej ucho wewnętrzne, a także obniżona odporność organizmu. U pacjentów doświadczających otosklerozy przyczyny wynikają często również z predyspozycji genetycznych. Co więcej, przy otosklerozie przyczyny mogą być związane ze zmianami hormonalnymi, które zachodzą w organizmie kobiety podczas okresu ciąży lub karmienia piersią.
Przy diagnozie otosklerozy przyczyny to najczęściej:
- przebyte wcześniej zakażenie odrą;
- uszkodzenia kości w okolicy ucha wewnętrznego;
- ogólne zaburzenia odporności organizmu;
- zmiany hormonalne, np. okres ciąży lub karmienie piersią;
- otoskleroza w rodzinie – dziedziczność.
4. Otoskleroza jednostronna i otoskleroza obustronna
Generalnie otoskleroza to dość rzadka przypadłość, która występuje u około 1% ludzi w wieku od 15 do 40 lat³. Gdy szumy uszne i zaburzenia słyszenia dotykają tylko jednego ucha, diagnozujemy otosklerozę jednostronną. Niemniej badania wskazują, że najczęściej tylko 1-5% chorych doświadcza właśnie tego rodzaju otosklerozy ucha⁴. Częstszym przypadkiem jest więc otoskleroza obustronna. Przyczyny i objawy tego typu choroby są podobne, ale w otosklerozie obustronnej pogorszenie słuchu występuje niesymetrycznie, chociaż dotyczy obydwu uszu.
Co to jest otoskleroza jednostronna w praktyce? Jak wychwycić, że przyczyną gorszego słyszenia jest u nas właśnie otoskleroza? Jak szybko postępuje u różnych pacjentów? W większości przypadków przebieg choroby jest powolny i może przeciągać się latami. Czasem jednak pogorszenie słuchu występuje nagle. W przypadku otosklerozy jednostronnej np. jako konsekwencja uszkodzenia kości w okolicy ucha wewnętrznego.
Otoskleroza jednostronna a otoskleroza obustronna – różnice:
- otoskleroza jednostronna to pogorszenie słyszenia w tylko jednym uchu
- otoskleroza obustronna występuje w obydwu uszach na raz, choć w różnym stopniu;
- otoskleroza jednostronna jest rzadką przypadłością (1-5% chorych);
- otoskleroza obustronna występuje zdecydowanie częściej;
- otoskleroza jednostronna bywa wywołana wypadkiem (uszkodzeniem kości czaszki);
- otoskleroza obustronna może mieć wiele różnych przyczyn.
5. Otoskleroza ślimakowa i otoskleroza błędnikowa
Choć najczęściej występująca otoskleroza powoduje patologiczne zmiany w strzemiączku, podobnym procesom mogą zostać poddane inne części ucha. Stąd też bywa, że lekarze diagnozują równie groźną dla zdrowia słuchu otosklerozę ślimakową lub drugi rodzaj – otosklerozę błędnikową. Tym ważniejsze stają się dokładne, szczegółowe badania, dzięki którym możemy trafnie określić naturę otosklerozy. Co to jest i jakiego wymaga leczenia – zależy od miejsca, w którym narząd słuchu uległ uszkodzeniu. Na szczęście jednak zarówno otoskleroza ślimakowa, jak i otoskleroza błędnikowa, są możliwe do wykrycia, a pacjentom można najczęściej zapewnić powrót do dobrego słyszenia.
6. Otoskleroza – audiogram jako narzędzie diagnostyczne
Jak przeprowadza się diagnozę, gdy prawdopodobnym scenariuszem jest otoskleroza? Audiogram to graficzne przedstawienie zdolności słyszenia i wynik audiometrii tonalnej. W przypadku podejrzenia otosklerozy audiogram staje się niezastąpionym narzędziem, ponieważ daje jasną odpowiedź. Ujawnia najczęściej występujące problemy ze słuchem takie jak niedosłuch, choroba Meniere'a lub otoskleroza. Audiogram określa też stopień zaawansowania choroby dla każdego ucha oddzielnie. Z jego pomocą specjalista może zatem odróżnić otosklerozę jednostronną od otosklerozy obustronnej.
Diagnozowanie otosklerozy audiogramem jest szybkie i bezbolesne – wystarczy wykonać audiometrię tonalną i omówić wyniki z protetykiem słuchu. Warto wykonywać to badanie bez infekcji górnych dróg oddechowych czy migreny, które potrafią czasem zaburzać wyniki. Warto jednak wiedzieć, że w przypadku otosklerozy audiogram to nie jedyne rozwiązanie diagnostyczne. Specjaliści często zalecają także badania radiologiczne, np. tomografię komputerową.
7. Otoskleroza, tympanometria i szczegóły badania słuchu
Istnieje kilka badań, które pomagają wykryć problemy ze słuchem takie jak otoskleroza. Tympanometria polega na określeniu sprawności małych kosteczek wewnątrz ucha, w tym również strzemiączka. Kiedy zostaje ono zablokowane w konsekwencji otosklerozy, tympanometria daje specjaliście podstawę do dalszych badań lub postawienia diagnozy. Warto wiedzieć, że to konkretne badanie słuchu ma znacznie więcej zastosowań niż tylko otoskleroza. Tympanometria wspiera też diagnostykę ubytku słuchu, zapalenia ucha wewnętrznego, a nawet niedowładu nerwu twarzowego.
W przypadku otosklerozy tympanometria jest wykonywana przez protetyka słuchu lub lekarza laryngologa. Specjalista wprowadza do ucha pacjenta specjalną zatyczkę i sprawdza, jak narząd słuchu reaguje na poszczególne dźwięki oraz zmiany ciśnienia. Badanie słuchu jest krótkie i nie wiąże się z dolegliwościami bólowymi. Daje też jasną odpowiedź, czy naszym problemem może być otoskleroza. Tympanometria jest dokładnym, obiektywnym badaniem słuchu.
